معلم بدین سبب بر دیگران برتری دارد که حامل و ناشر علم است، علم هفت امتیاز دارد و به همین جهت از زخارف دنیا با ارزش تر است. این فضیلت را امام علی علیه السلام در سخنانی، این گونه برمی شمارد:

1. علم، میراث انبیاست و مال، میراث فرعون ها.

2. علم را هر چه انفاق کنی، کم نمی شود، ولی مال را هر چه خرج کنی، کم خواهد شد.

3. مال، احتیاج به حافظ و نگهبان دارد وصاحب مال باید در نگهداری آن مراقبت کند، ولی علم، نه تنها احتیاج به مراقبت ندارد، بلکه صاحب خود را هم از خطرها و ضررها حفظ می کند.

4. علم تا قیامت همراه آدمی است، ولی مال و ثروت پس از مرگ رها می شود.

5. مال برای مؤمن و کافر حاصل می شود، ولی علم فقط برای اهل ایمان حاصل می شود.

6. تمام مردم در امر دین خود نیازمند اهل علمند، ولی نیازمند صاحبان ثروت نیستند.

7. علم در هنگام عبور صاحبش از صراط، او را یاری می کند، ولی ثروت در عبور از صراط، مانع و مزاحم صاحب خود می شود.

معلم در مقام هدایت، به نوعی پدر روحانی انسان هاست، بر این اساس بر پدر جسمانی برتری دارد.

عزت نفس؛ رمز موفقيت و سلامت

عزت نفس از اصلى ترين عوامل رشد مطلوب شخصيت است و از جمله مفاهيمى است كه در چند دهه اخير مورد توجه پژوهشگران و صاحب نظران روان شناسى و علوم تربيتى قرار گرفته است.
دانشمندان بسيارى به اين نتيجه رسيده اند كه كودكان برخوردار از «عزت نفس بالا»، افرادى هستند كه با احساس اعتماد به نفس و بهره گيرى از استعداد و خلاقيت خود به ابراز وجود مى پردازند و به راحتى تحت تاثير عوامل محيطى قرار مى گيرند.
به اعتقاد روان شناسان، شخصيتى كه از عزت نفس بالايى برخوردار است خود را به گونه اى مثبت ارزشيابى كرده و برخورد مناسبى با نظريات مثبت خود و ديگران دارد. اما در مقابل كسى كه عزت نفس پايينى دارد اغلب نوعى نگرش مثبت تصنعى نسبت به جهان پيرامون خود دارد. اين شخص اساساً فردى است كه غرور كمى در خود احساس مى كند.
به نظر مى رسد عزت نفس مثبت بر چهارعامل مبتنى است كه عبارتند از:
الف- ارتباطات بچه ها با والدين
ب- كنترل برخورد درباره عواطف منفى
ج - پذيرش خود
د - رفتار اجتماعى

هنر زیبای معلمی از آنِ خداست. تعلیم و تربیت، از شئون الهی است و خداوند این موهبت را به پیامبران و اولیای خویش ارزانی فرموده است تا مسیر هدایت را به بشر بیاموزند. انسان نیز با پذیرش این مسئولیت، نام خود را در قالب واژه مقدس معلم ثبت می کند و این دست توانای معلم است که چشم انداز آینده انسان ها را ترسیم می کند.

تعلیم و تربیت، اساس و بنیادی است که پایداری دین و آیین بر آن استوار می شود و جامعه بشری از این طریق به رشد و تعالی می رسد. تعلیم اندوخته های علمی به دیگران، از مهم ترین عبادت ها و بلکه از مؤکدترین واجبات کفایی است که در آموزه های روح بخش اسلام به آن پرداخته شده است.

اگر جایگاه علم و دانش از دیگر عبادت ها برتر است، فضیلت مقام علم و معلمی نسبت به مقام عبادت کنندگان، همانند برتری ماه شب چهارده نسبت به بقیه ستارگان آسمان است، چنان که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است:

«فَضْلُ الْعالِمِ علی العابِدِ کَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلی سائِرِ النُّجوُم لَیْلَةِ الْبَدْرِ».

زیرا معلم، هدایتگری است که در پرتو هدایت معنوی خود، جامعه را از تباهی می رهاند و ارشاد و نجات افراد بشر جز به دست معلمان خود ساخته، فراهم نمی شود.

خلاقیت مى تواند به وسیله معلمان در دانش آموزان شکوفا گشته و یا از بین برود. بنابراین، باید محیط و فضاى مساعدى براى رشد و پرورش قوّه خلاقیت دانش آموزان فراهم آورد.

کارل راجرز در این زمینه مى نویسد: «روشن است که خلاقیت را نمى توان با فشار ایجاد کرد، بلکه باید به آن اجازه داد تا ظهور کند. همان گونه که زارع نمى تواند جوانه را از دانه بیرون بیاورد، اما مى تواند شرایط مناسبى براى رشد دانه فراهم آورد. در مورد خلاقیت هم همین شرایط صادق است. باید زمینه اى مساعد براى رشد و توسعه خلاقیت فرزندان و دانش آموزان فراهم آورد. مى توان با فراهم کردن امنیت روانى و آزادى، احتمال ظهور خلاقیت سازنده را افزایش داد.

وظایف یک معلم در پرورش خلاقیت بدین شرح است:

1. دانش آموزان را به داشتن ایده هاى بکر و نو تشویق نماید; ایده هایى که کموبیش براى خود آن ها بکر است. ضمن پذیرش ایده هاى بکر، زمینه ابراز آن ها را فراهم کند. مثلاً، مى توان از دانش آموزان خواست که به جاى ارائه گزارش ساده از یک کتاب، آن را شخصاً ارزیابى کرده و هر نظرى که درباره آن دارند بیان کنند و یا این که فصلى از فصل هاى سال را توصیف کنند به طور کلى، نقاشى هاى آزاد، مقاله نویسى و نگارش داستان هاى کوتاه، زمینه ایده فرد و تفکر خلاق در دانش آموزان را بهتر فراهم مى کند.

2. مطالب درسى را به صورت مسأله و معما براى شاگردان طرح کند; مطالعه کتاب و یا گوش دادن به سخنان معلم، از برکردن حقایق علمى و تاریخى رشد قوه ابتکار شاگردان را به دنبال ندارد. معلم به جاى بیان مطالب درسى یا ذکر حقایق. علمى، باید دانش آموزان را به طرح مسائل ترغیب کند.

3. معلم باید به دانش آموزان اجازه دهد تا مسائل، نظرات و ایده هاى خود را اعلام نمایند و این ایده ها را روى تخته کلاس درس نوشته و پس از طرح مسائل و ایده هاى خود به آنان اجازه دهد که این مسائل را نقد و بررسى نموده و مورد آزمایش قرار دهند

مؤثرترین شیوه کمال فراگیر، عمل کردن آموزگار به دانسته های خویش است. هنگامی که دانش آموز، آموخته های خود را در رفتار معلم ببیند، گرایش او برای پذیرش این تعلیمات افزایش می یابد.

امام صادق علیه السلام درباره عدم تأثیر موعظه عالم بی عمل می فرماید:

«عالمی که عمل نمی کند، موعظه او از قلب شنونده می رود، همانند بارانی که از کوه صفا می ریزد و می رود».

کسب علم و دانش بدون عمل به آنها، جز وزر و وبال برای انسان چیزی به همراه ندارد؛ چنان که سعدی می گوید: «دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی فایده کردند؛ یکی آن که اندوخت و نخورد و دیگری آن که آموخت و نکرد».

در تاریخ، عالمان بی عمل بسیارند که نه تنها علم آنان به جامعه سودی نبخشیده است، بلکه اسباب ظلم و جنایت های بی شماری در دنیا بوده اند، همان گونه که در احوال قاضی شریک بن عبداللّه نخعی آمده است: او در علم ودانش معروف بود. روزی مهدی عباسی او را دعوت کرد و استدعا نمود که یکی از سه مطلب [پیشنهادی او [را بپذیرد؛ یا قضاوت یا معلمی اطفال خلیفه و یا ضیافت خلیفه را. شریک در ابتدا هیچ کدام را نپذیرفت، ولی بر اثر اصرار خلیفه، میهمانی را مقرون به صرفه و موافق احتیاط دانست و قبول کرد. خلیفه به آشپز دستور داد از آن غذاهای حرامی که خودش می دانست بر [از بین بردن] روح تقوا چقدر اثر دارد، تهیه کند. شریک پس از آنکه از آن غذا خورد، سرانجام هم قضاوت و هم معلمی فرزندان خلیفه را پذیرفت.

یک روز می خواست حواله حقوق خود را از صراف بگیرد، صراف کمی دیر کرد، شریک گفت: زود باش! صراف گفت: مگر روغن فروخته ای که این چنین عتاب می کنی؟

شریک گفت: روغن چیست! من دینم را در ازای این پول فروخته ام که از هر چیزی عزیزتر است.

اعتماد به نفس از نظر قرآن ، به معناى پى بردن به کرامت و ارزش نفس است;(اسراء ،70 )

و اين کرامت انسان از ويژگى هاى او است که سائر مخلوقات از آن برخوردار نيستند;

و به همين خاطر نسبت به ديگر مخلوقات برترى دارد .

از ديگر کرامات و ارزش هاى انسان ، مقام «خليفة اللهى » (بقره ،30) و «مسجود ملائکه » (بقره ، 33)

و «تعليم الاسماء» (بقره ،31) بودن او است کشف اين حقايق سبب مى شود انسان ، جايگاه و ارزش خود را بشناسد ،

و به خود ببالد و اعتماد کند; و با اين ويژگى ها در مسير سعادت و کمال گام بردارد .

البته يادتان باشد در روان شناسى غرب ، اعتماد به نفس در مقابل توکل به خداست ;

زيرا توکل به خدا به معناى اعتماد به خدا است ، ولى اعتماد به نفس از ديدگاه روان شناسان غرب به معناى اعتماد به خود است .

و اگر اعتماد به خدا جايش را به اعتماد به خود داد شرک خواهد شد .www.zibaweb.com

اما آثار اعتماد به نفس Influence Self-Confidence

با تعريفى که از اعتماد به نفس شد ، آثار اعتماد به نفس به معناى آثار کرامت نفس خواهد بود .

برخى از آثار کرامت نفس عبارت است از:

1. عزت نفس

2. موفقيت

3. پرهيز از گناه

4. بي نيازي به غيرخدا

5. به بن بست نرسيدن

6. ياد دائمي خدا




1 . عزت نفس : کسى که مقام و ارزش خود را شناخته باشد تلاش مى کند آن را از دست ندهد ، و با قدرت و قوت ، موقعيت والاى خود را حفظ کند و هرگز شکست نخورد» . و از آن جا که تمامى اين ارزش ها از سوى خدا است ، عزت را نيز از خدا مى خواهد . «مَن کَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّيِّب ُ وَ الْعَمَلُ الصَّــلِحُ يَرْفَعُهُ وَ الَّذِينَ يَمْکُرُونَ السَّيِّـَات ِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيد;(فاطر ،10) کسى که خواهان عزت است (بايد از خدا بخواهد) که تمام عزت براى خدا است ، سخنان پاکيزه به سوى او صعود مى کند ، و عمل صالح را بالا مى برد ، و آن ها که نقشه هاى سوء مى کشند ، عذاب شديد براى آن ها است و مکر آن ها نابود مى شود» . امام باقر(عليه السلام)مى فرمايد: «الياس عمانى ايدى الناس عزّ للمومن ; نااميد و مايوس بودن از آن چه در دست مردم است براى مومن عزت است .

2 . موفقيت ، پيشرفت و ترقى در کارها:

«وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الاَْعْلَوْنَ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِينَ;(آل عمران ،139) و سست نشويد و غمگين مگرديد و شما برتريد اگر ايمان داشته باشيد .» ايمان به خدا به ارزش هاى والاى خدادادى سبب آن مى شود که انسان از کسى ترس نداشته باشد ، سست نشود و خودرا برتر ببيند . اين روحيه ، عامل مهمى براى موفقيت و پيشرفت در کارها است .

3 . پرهيز از گناه :

نتيجه ايمان به خدا و ايمان به مقام بلند انسان ، عاملى است که انسان از هر گناه پرهيز کند; زيرا گناه ، انسان را از موقعيتى که دارد تنزل مى دهد . «وَ ثِيَابَکَ فَطَهِّر * وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ;(مدثر ،4ـ5) و لباست را پاک کن و از پليدى هاى بپرهيز» . امام على(عليه السلام)مى فرمايد: «کسى که کرامت خودش را حفظ کند موقعيت گناه برايش پيش نمى آيد» .

4 . استغناء; بى نيازى به غير خدا نيز از آثار کرامت نفس است . امام على(عليه السلام) مى فرمايد: «بى نيازى تو از مردم در پاکى تو از آبروى تو و بقاء عزت تو است » .

5 . به بن بست نرسيدن :

شناخت خود ، و شناخت راه و هدف ، انسان را در پيمودن راه و رسيدن به هدف ثابت قدم نگه مى دارد; و در اين مسير هيچ مشکلى و يا شکست ظاهرى او را به بن بست نخواهد کشاند; «قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَآ إِلآَّ إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِکُمْ أَن يُصِيبَکُمُ اللَّهُ بِعَذَاب مِّنْ عِندِهِ أَوْ بِأَيْدِينَا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَکُم مُّتَرَبِّصُونَ;(توبه ،52) بگو آيا درباره ما جز يکى از دو نيکى انتظار داريد (يا بر شما پيروز مى شويم و يا شربت شهادت مى نوشيم ) ولى ما انتظار داريم يا عذابى از طرف خداوند (در آن جهان ) يا به دست ما (در اين جهان ) به شما برسد ، اکنون که چنين است شما انتظار بکشيد ما هم با شما انتظار مى کشيم » .

6 . ياد دائمى خدا:

نتيجه ايمان به خدا و ايمان به کرامات انسانى و تحمل تمامى سختى ها آن است که انسان در نهايت به خوشى و سعادت واقعى برسد; و اين جز با ياد و حضور خدا در متن زندگى حاصل نخواهد شد . کسى که اعتماد به کرامت نفسانى خود کرده باشد هرگز از ياد خدا غافل نمى شود; اما کسى که غافل از ياد خدا شد زندگى تلخى خواهد داشت ; «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِى فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنکًا وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَـمَةِ أَعْمَى;(طه ،124) و هر کس از ياد من روى گردان شود زندگى تنگ (و سختى) خواهد داشت و روز قيامت او را نابينا محشور مى کنيم » .

و . . .



پي نوشت ها:

1 . التذهيب ، شيخ طوسى ، ج 6 ، ص 387 ، دارالکتب الاسلامية .

2 . مستدرک ، محدث نورى(رحمه الله) ، ج 11 ، ص 339 ، آل البيت .

3 . کافى ، کلينى(رحمه الله) ، ج 2 ، ص 148 ، دارالکتب الاسلامية .

4. تفسير نمونه ، آيت الله مکارم شيرازى و ديگران ، ج 18 ، ص 192ـ198; هم
http://saeed623.parsiblog.com/-135148.htm

 

انسان‌ها دارای قوّه خلاقیت هستند؛ برخی در یک زمینه دارای خلاقیت بیشتر و برخی در زمینه‌ای دیگر. خلاقیت می‌تواند توسط معلمان در دانش‌آموزان شکوفا گشته و یا از بین برود. بنابراین باید محیط و فضای مساعدی برای رشد و پرورش قوّه خلاقیت دانش‌آموزان فراهم آورد